Tworzenie wehikułu optymalizacyjnego opartego na spółce jawnej i prostej spółce akcyjnej.
W strukturach planowania podatkowego i inwestycyjnego coraz częściej pojawia się tandem: spółka jawna oraz prosta spółka akcyjna (P.S.A.). Tego rodzaju konstrukcja może służyć zarówno do efektywnego zarządzania przepływami finansowymi, jak i ochrony majątku oraz akumulacji kapitału w sposób zoptymalizowany podatkowo. Poniżej przedstawiamy ekspercką analizę tworzenia takiego wehikułu optymalizacyjnego – z perspektywy prawa handlowego, podatkowego i zarządczego.
1. Cel tworzenia wehikułu optymalizacyjnego
Wehikuł optymalizacyjny to struktura podmiotów gospodarczych, której zadaniem jest:
- optymalizacja obciążeń podatkowych,
- dywersyfikacja odpowiedzialności majątkowej,
- efektywne zarządzanie przepływami finansowymi,
- akumulacja i reinwestycja zysków,
- kontrola nad strukturą właścicielską i decyzyjną.
Zastosowanie spółki jawnej oraz P.S.A. w jednej strukturze może wypełnić te cele w sposób elastyczny i zgodny z obowiązującym porządkiem prawnym.
2. Rola spółki jawnej w strukturze
Charakterystyka spółki jawnej
Spółka jawna to osobowa spółka handlowa nieposiadająca osobowości prawnej, jednak posiadająca zdolność prawną i sądową. Wspólnicy odpowiadają za jej zobowiązania solidarnie, całym swoim majątkiem – co może być zarówno ryzykiem, jak i zaletą w dobrze przemyślanej strukturze.
Korzyści podatkowe
- Od 2021 r. spółka jawna może podlegać CIT, jeśli nie spełnia warunków przejrzystości podatkowej (brak ujawnionych beneficjentów).
- Przejrzystość podatkowa (brak CIT-u) daje możliwość jednokrotnego opodatkowania dochodu – tylko na poziomie wspólników (PIT).
- Możliwość rozliczania kosztów niestanowiących kosztów podatkowych w innych strukturach (np. usług zarządczych czy licencji od P.S.A.).
Funkcja w wehikule
W strukturze optymalizacyjnej spółka jawna pełni funkcję „portfela operacyjnego” – przyjmuje przychody, wypłaca wynagrodzenia wspólnikom, minimalizuje CIT poprzez optymalizację kosztów uzyskania przychodów.
3. Rola prostej spółki akcyjnej (P.S.A.)
Cechy P.S.A.
- Elastyczna forma kapitałowa – kapitał akcyjny od 1 zł.
- Możliwość wnoszenia aportów niemajątkowych (np. know-how, prawo do algorytmu).
- Brak wymogu rady nadzorczej.
- Możliwość elektronicznego prowadzenia rejestru akcji i pełnej cyfryzacji procesów korporacyjnych.
Korzyści podatkowe i majątkowe
- P.S.A. podlega CIT, ale umożliwia tworzenie instrumentów hybrydowych, takich jak:
- świadczenia na rzecz akcjonariuszy niezwiązane z dywidendą (np. wynagrodzenie za świadczenie usług doradczych),
- emisja akcji uprzywilejowanych z ograniczonymi prawami głosu.
- Możliwość restrukturyzacji i transferu majątku poprzez aporty lub umowy know-how/licencyjne.
Funkcja w wehikule
W strukturze pełni funkcję „spółki holdingowej lub zarządczej”, która:
- zarządza własnością intelektualną,
- udziela licencji lub know-how spółce jawnej (odpłatnie),
- zatrudnia osoby kluczowe i rozlicza ich w sposób podatkowo efektywny (np. ryczałt 8,5% od wynagrodzeń z tytułu praw autorskich),
- pełni rolę właściciela aktywów niskiego ryzyka (np. nieruchomości, IP).
4. Przykładowa struktura działania
| Akcjonariusze |
+--------------------+
|
v
+--------------------+
| P.S.A. | <--- właściciel praw IP, usług zarządczych
+--------------------+
|
(usługi/licencje/know-how)
|
v
+--------------------+
| Spółka jawna | <--- działalność operacyjna, dochód
+--------------------+
|
v
Wspólnicy (PIT)
Mechanizm działania:
- P.S.A. udostępnia spółce jawnej know-how lub IP w ramach odpłatnych licencji.
- Spółka jawna rozlicza te koszty jako koszty uzyskania przychodów.
- Dochód końcowy trafia do wspólników opodatkowany jednokrotnie PIT-em (np. ryczałt lub skala).
- P.S.A. reinwestuje środki, może zaciągać finansowanie lub uczestniczyć w kolejnych inwestycjach.
5. Ryzyka i środki zaradcze
Ryzyka:
- Kwalifikacja schematu jako MDR (raportowanie schematów podatkowych) – w zależności od skali i rodzaju transakcji.
- Rekwalifikacja kosztów przez organy podatkowe – np. podważenie rynkowego charakteru usług czy licencji.
- Solidarna odpowiedzialność wspólników spółki jawnej – wymaga ograniczenia ekspozycji majątkowej wspólników.
Środki zaradcze:
- Zawarcie rynkowych umów pomiędzy spółkami (analizy porównawcze, benchmarki).
- Dokumentacja cen transferowych w przypadku powiązań.
- Podział funkcji zarządczych i właścicielskich między spółkami.
- Przemyślana struktura właścicielska i kompetencyjna.
6. Praktyczne zastosowania
- Startupy technologiczne: P.S.A. jako właściciel IP i silnik inwestycyjny, spółka jawna jako operacyjna działalność B2B.
- Branża doradcza: P.S.A. zatrudniająca ekspertów, a spółka jawna jako forma fakturowania usług wobec klientów.
- Holding rodzinny: P.S.A. jako centralna jednostka zarządzająca aktywami, spółka jawna do operacyjnych działań w poszczególnych segmentach.
7. Podsumowanie
Tworzenie wehikułu optymalizacyjnego na bazie spółki jawnej i P.S.A. pozwala na znaczną elastyczność w zakresie podatków, ochrony majątku i zarządzania finansami. Kluczowe jest jednak zapewnienie zgodności z przepisami prawa podatkowego i handlowego, rzetelna dokumentacja oraz unikanie konstrukcji sztucznych. Odpowiednio zaprojektowana struktura może stanowić efektywne narzędzie nie tylko do optymalizacji, ale także do zrównoważonego rozwoju biznesu.
8. Aspekty prawne – fundament konstrukcji
8.1. Umowa spółki jawnej jako narzędzie elastyczności
Umowa spółki jawnej może być bardzo precyzyjnie dostosowana do potrzeb wspólników. Przepisy kodeksu spółek handlowych (KSH) dają sporą swobodę w zakresie:
- zasad podziału zysków i strat,
- reprezentacji spółki (np. ograniczenie prawa do reprezentacji),
- przenoszenia udziałów (zakaz zbycia bez zgody wspólników),
- ustalania wynagrodzeń i rozliczeń wspólników.
Dobrze przygotowana umowa spółki jawnej może umożliwiać:
- mechanizmy wypłaty zysku w sposób „kontrolowany” (np. kwartalny),
- zróżnicowanie uprawnień wspólników bez tworzenia konstrukcji udziałowych (jak w sp. z o.o.).
8.2. Statut P.S.A. – przewaga nad klasyczną S.A. i sp. z o.o.
P.S.A. w porównaniu z klasyczną S.A. lub spółką z o.o. daje dużo większe możliwości w zakresie:
- swobody kształtowania struktury akcjonariatu (np. różne serie akcji, w tym bez prawa głosu),
- braku obowiązku wniesienia wkładów pieniężnych – wkład może mieć charakter know-how, bazy klientów, software’u,
- dowolnego określenia zasad działania zarządu (lub rady dyrektorów, jeżeli przyjęto model monistyczny).
Dzięki temu P.S.A. doskonale nadaje się do pełnienia roli wehikułu nadzorczego, „spółki-matki” lub właściciela wartości niematerialnych, które trudno osadzić w strukturze spółki osobowej.
9. Modele podatkowe – optymalizacja w praktyce
9.1. Koszty kwalifikowane w spółce jawnej
Spółka jawna może zaliczać do KUP (kosztów uzyskania przychodów):
- opłaty licencyjne płacone P.S.A. za know-how, oprogramowanie czy znaki towarowe,
- wynagrodzenia za doradztwo strategiczne lub usługi back-office świadczone przez P.S.A.,
- odpisy amortyzacyjne od nabytych wartości niematerialnych od P.S.A.
To pozwala skutecznie obniżać dochód do opodatkowania na poziomie spółki jawnej i przenosić zyski w kierunku P.S.A., gdzie mogą być reinwestowane lub wypłacane w bardziej elastyczny sposób.
9.2. Strumienie wypłat z P.S.A.
W P.S.A. akcjonariusze mogą otrzymywać środki w różnej formie:
- dywidendy (opodatkowane 19% PIT),
- świadczenia niezwiązane z udziałem w zysku – np. wynagrodzenie za usługi, licencje, autorskie prawa majątkowe,
- umowy B2B zawarte między akcjonariuszem a P.S.A. (np. jako kontraktor IT lub doradca strategiczny),
- świadczenia rzeczowe – np. użyczenie samochodu służbowego, pokrycie kosztów szkoleń lub delegacji.
Dzięki takiej dywersyfikacji możliwe jest dostosowanie struktury wypłat do konkretnej sytuacji podatkowej beneficjenta.
10. Ochrona majątku i odpowiedzialności
W wehikule opartym na spółce jawnej i P.S.A. możemy wprowadzić podział ryzyka:
- P.S.A. – ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy, brak bezpośredniego ryzyka biznesowego. Tutaj skupiamy aktywa strategiczne (IP, nieruchomości, software).
- Spółka jawna – odpowiada za działalność operacyjną. Wspólnikami mogą być osoby fizyczne lub inna spółka (np. holdingowa P.S.A.).
Można także zastosować spółkę z o.o. jako wspólnika spółki jawnej (tzw. konstrukcja SJZO – spółka jawna z o.o.), co całkowicie eliminuje osobistą odpowiedzialność osób fizycznych.
11. Wyzwania i compliance
11.1. Ceny transferowe
Jeśli spółka jawna i P.S.A. mają wspólnych właścicieli, transakcje pomiędzy nimi mogą podlegać obowiązkowi dokumentacyjnemu:
- limit 10 mln zł rocznie dla kosztów usług niematerialnych,
- obowiązek benchmarkingu (analiza rynkowości opłat licencyjnych, usług doradczych).
Warto przygotować Local File i/lub Master File, szczególnie jeśli planujemy wypłaty powyżej ustawowych progów.
11.2. MDR – schematy podatkowe
Wehikuły oparte na spółkach osobowych i kapitałowych często kwalifikują się jako tzw. schematy podatkowe krajowe. Przykładowe czynniki ryzyka:
- udział w strukturze podmiotów z różnych jurysdykcji,
- transfer zysków bez podatku CIT,
- niestandardowe formy wynagrodzenia.
Warto rozważyć interpretację indywidualną lub przeprowadzenie analizy MDR z udziałem doradcy podatkowego.
12. Studium przypadku – wdrożenie w praktyce
Branża: doradztwo strategiczne IT
Struktura właścicielska: 2 osoby fizyczne (specjaliści z branży technologicznej)
Struktura:
- P.S.A. – właściciel oprogramowania, procedur wdrożeniowych, znaków towarowych.
- Spółka jawna – działalność operacyjna (umowy z klientami, realizacja projektów).
- Umowa licencyjna – między P.S.A. a spółką jawną.
- Wynagrodzenie – doradztwo, know-how, dywidendy.
Efekt:
- 30% dochodu przechwytywane przez P.S.A., opodatkowane tylko raz (CIT + dywidenda łączny efektywny poziom ~26%).
- Spółka jawna działa na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych (np. 15% od usług B2B).
- Wypłaty osobiste dywersyfikowane: B2B, autorskie prawa majątkowe, dywidendy.