Tworzenie wehikułu optymalizacyjnego opartego na spółce jawnej i prostej spółce akcyjnej.

W strukturach planowania podatkowego i inwestycyjnego coraz częściej pojawia się tandem: spółka jawna oraz prosta spółka akcyjna (P.S.A.). Tego rodzaju konstrukcja może służyć zarówno do efektywnego zarządzania przepływami finansowymi, jak i ochrony majątku oraz akumulacji kapitału w sposób zoptymalizowany podatkowo. Poniżej przedstawiamy ekspercką analizę tworzenia takiego wehikułu optymalizacyjnego – z perspektywy prawa handlowego, podatkowego i zarządczego.

1. Cel tworzenia wehikułu optymalizacyjnego

Wehikuł optymalizacyjny to struktura podmiotów gospodarczych, której zadaniem jest:

• optymalizacja obciążeń podatkowych,
• dywersyfikacja odpowiedzialności majątkowej,
• efektywne zarządzanie przepływami finansowymi,
• akumulacja i reinwestycja zysków,
• kontrola nad strukturą właścicielską i decyzyjną.

Zastosowanie spółki jawnej oraz P.S.A. w jednej strukturze może wypełnić te cele w sposób elastyczny i zgodny z obowiązującym porządkiem prawnym.

2. Rola spółki jawnej w strukturze

Charakterystyka spółki jawnej

Spółka jawna to osobowa spółka handlowa nieposiadająca osobowości prawnej, jednak posiadająca zdolność prawną i sądową. Wspólnicy odpowiadają za jej zobowiązania solidarnie, całym swoim majątkiem – co może być zarówno ryzykiem, jak i zaletą w dobrze przemyślanej strukturze.

Korzyści podatkowe

• Od 2021 r. spółka jawna może podlegać CIT, jeśli nie spełnia warunków przejrzystości podatkowej (brak ujawnionych beneficjentów).
• Przejrzystość podatkowa (brak CIT-u) daje możliwość jednokrotnego opodatkowania dochodu – tylko na poziomie wspólników (PIT).
• Możliwość rozliczania kosztów niestanowiących kosztów podatkowych w innych strukturach (np. usług zarządczych czy licencji od P.S.A.).

Funkcja w wehikule

W strukturze optymalizacyjnej spółka jawna pełni funkcję „portfela operacyjnego” – przyjmuje przychody, wypłaca wynagrodzenia wspólnikom, minimalizuje CIT poprzez optymalizację kosztów uzyskania przychodów.

3. Rola prostej spółki akcyjnej (P.S.A.)

Cechy P.S.A.

• Elastyczna forma kapitałowa – kapitał akcyjny od 1 zł.
• Możliwość wnoszenia aportów niemajątkowych (np. know-how, prawo do algorytmu).
• Brak wymogu rady nadzorczej.
• Możliwość elektronicznego prowadzenia rejestru akcji i pełnej cyfryzacji procesów korporacyjnych.

Korzyści podatkowe i majątkowe

• P.S.A. podlega CIT, ale umożliwia tworzenie instrumentów hybrydowych, takich jak:
• świadczenia na rzecz akcjonariuszy niezwiązane z dywidendą (np. wynagrodzenie za świadczenie usług doradczych),
• emisja akcji uprzywilejowanych z ograniczonymi prawami głosu.
• Możliwość restrukturyzacji i transferu majątku poprzez aporty lub umowy know-how/licencyjne.

Funkcja w wehikule

W strukturze pełni funkcję „spółki holdingowej lub zarządczej”, która:

• zarządza własnością intelektualną,
• udziela licencji lub know-how spółce jawnej (odpłatnie),
• zatrudnia osoby kluczowe i rozlicza ich w sposób podatkowo efektywny (np. ryczałt 8,5% od wynagrodzeń z tytułu praw autorskich),
• pełni rolę właściciela aktywów niskiego ryzyka (np. nieruchomości, IP).

4. Przykładowa struktura działania

           |     Akcjonariusze  |
           +--------------------+
                      |
                      v
           +--------------------+     
           |       P.S.A.       | <--- właściciel praw IP, usług zarządczych
           +--------------------+
                      |
         (usługi/licencje/know-how)
                      |
                      v
           +--------------------+
           |   Spółka jawna     |  <--- działalność operacyjna, dochód
           +--------------------+
                      |
                      v
             Wspólnicy (PIT)

Mechanizm działania:

• P.S.A. udostępnia spółce jawnej know-how lub IP w ramach odpłatnych licencji.
• Spółka jawna rozlicza te koszty jako koszty uzyskania przychodów.
• Dochód końcowy trafia do wspólników opodatkowany jednokrotnie PIT-em (np. ryczałt lub skala).
• P.S.A. reinwestuje środki, może zaciągać finansowanie lub uczestniczyć w kolejnych inwestycjach.

5. Ryzyka i środki zaradcze

Ryzyka:

• Kwalifikacja schematu jako MDR (raportowanie schematów podatkowych) – w zależności od skali i rodzaju transakcji.
• Rekwalifikacja kosztów przez organy podatkowe – np. podważenie rynkowego charakteru usług czy licencji.
• Solidarna odpowiedzialność wspólników spółki jawnej – wymaga ograniczenia ekspozycji majątkowej wspólników.

Środki zaradcze:

• Zawarcie rynkowych umów pomiędzy spółkami (analizy porównawcze, benchmarki).
• Dokumentacja cen transferowych w przypadku powiązań.
• Podział funkcji zarządczych i właścicielskich między spółkami.
• Przemyślana struktura właścicielska i kompetencyjna.

6. Praktyczne zastosowania

• Startupy technologiczne: P.S.A. jako właściciel IP i silnik inwestycyjny, spółka jawna jako operacyjna działalność B2B.
• Branża doradcza: P.S.A. zatrudniająca ekspertów, a spółka jawna jako forma fakturowania usług wobec klientów.
• Holding rodzinny: P.S.A. jako centralna jednostka zarządzająca aktywami, spółka jawna do operacyjnych działań w poszczególnych segmentach.

7. Podsumowanie

Tworzenie wehikułu optymalizacyjnego na bazie spółki jawnej i P.S.A. pozwala na znaczną elastyczność w zakresie podatków, ochrony majątku i zarządzania finansami. Kluczowe jest jednak zapewnienie zgodności z przepisami prawa podatkowego i handlowego, rzetelna dokumentacja oraz unikanie konstrukcji sztucznych. Odpowiednio zaprojektowana struktura może stanowić efektywne narzędzie nie tylko do optymalizacji, ale także do zrównoważonego rozwoju biznesu.

8. Aspekty prawne – fundament konstrukcji

8.1. Umowa spółki jawnej jako narzędzie elastyczności

Umowa spółki jawnej może być bardzo precyzyjnie dostosowana do potrzeb wspólników. Przepisy kodeksu spółek handlowych (KSH) dają sporą swobodę w zakresie:

• zasad podziału zysków i strat,
• reprezentacji spółki (np. ograniczenie prawa do reprezentacji),
• przenoszenia udziałów (zakaz zbycia bez zgody wspólników),
• ustalania wynagrodzeń i rozliczeń wspólników.

Dobrze przygotowana umowa spółki jawnej może umożliwiać:

• mechanizmy wypłaty zysku w sposób „kontrolowany” (np. kwartalny),
• zróżnicowanie uprawnień wspólników bez tworzenia konstrukcji udziałowych (jak w sp. z o.o.).

8.2. Statut P.S.A. – przewaga nad klasyczną S.A. i sp. z o.o.

P.S.A. w porównaniu z klasyczną S.A. lub spółką z o.o. daje dużo większe możliwości w zakresie:

• swobody kształtowania struktury akcjonariatu (np. różne serie akcji, w tym bez prawa głosu),
• braku obowiązku wniesienia wkładów pieniężnych – wkład może mieć charakter know-how, bazy klientów, software’u,
• dowolnego określenia zasad działania zarządu (lub rady dyrektorów, jeżeli przyjęto model monistyczny).

Dzięki temu P.S.A. doskonale nadaje się do pełnienia roli wehikułu nadzorczego, „spółki-matki” lub właściciela wartości niematerialnych, które trudno osadzić w strukturze spółki osobowej.

9. Modele podatkowe – optymalizacja w praktyce

9.1. Koszty kwalifikowane w spółce jawnej

Spółka jawna może zaliczać do KUP (kosztów uzyskania przychodów):

• opłaty licencyjne płacone P.S.A. za know-how, oprogramowanie czy znaki towarowe,
• wynagrodzenia za doradztwo strategiczne lub usługi back-office świadczone przez P.S.A.,
• odpisy amortyzacyjne od nabytych wartości niematerialnych od P.S.A.

To pozwala skutecznie obniżać dochód do opodatkowania na poziomie spółki jawnej i przenosić zyski w kierunku P.S.A., gdzie mogą być reinwestowane lub wypłacane w bardziej elastyczny sposób.

9.2. Strumienie wypłat z P.S.A.

W P.S.A. akcjonariusze mogą otrzymywać środki w różnej formie:

• dywidendy (opodatkowane 19% PIT),
• świadczenia niezwiązane z udziałem w zysku – np. wynagrodzenie za usługi, licencje, autorskie prawa majątkowe,
• umowy B2B zawarte między akcjonariuszem a P.S.A. (np. jako kontraktor IT lub doradca strategiczny),
• świadczenia rzeczowe – np. użyczenie samochodu służbowego, pokrycie kosztów szkoleń lub delegacji.

Dzięki takiej dywersyfikacji możliwe jest dostosowanie struktury wypłat do konkretnej sytuacji podatkowej beneficjenta.

10. Ochrona majątku i odpowiedzialności

W wehikule opartym na spółce jawnej i P.S.A. możemy wprowadzić podział ryzyka:

• P.S.A. – ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy, brak bezpośredniego ryzyka biznesowego. Tutaj skupiamy aktywa strategiczne (IP, nieruchomości, software).
• Spółka jawna – odpowiada za działalność operacyjną. Wspólnikami mogą być osoby fizyczne lub inna spółka (np. holdingowa P.S.A.).

Można także zastosować spółkę z o.o. jako wspólnika spółki jawnej (tzw. konstrukcja SJZO – spółka jawna z o.o.), co całkowicie eliminuje osobistą odpowiedzialność osób fizycznych.

11. Wyzwania i compliance

11.1. Ceny transferowe

Jeśli spółka jawna i P.S.A. mają wspólnych właścicieli, transakcje pomiędzy nimi mogą podlegać obowiązkowi dokumentacyjnemu:

• limit 10 mln zł rocznie dla kosztów usług niematerialnych,
• obowiązek benchmarkingu (analiza rynkowości opłat licencyjnych, usług doradczych).

Warto przygotować Local File i/lub Master File, szczególnie jeśli planujemy wypłaty powyżej ustawowych progów.

11.2. MDR – schematy podatkowe

Wehikuły oparte na spółkach osobowych i kapitałowych często kwalifikują się jako tzw. schematy podatkowe krajowe. Przykładowe czynniki ryzyka:

• udział w strukturze podmiotów z różnych jurysdykcji,
• transfer zysków bez podatku CIT,
• niestandardowe formy wynagrodzenia.

Warto rozważyć interpretację indywidualną lub przeprowadzenie analizy MDR z udziałem doradcy podatkowego.

12. Studium przypadku – wdrożenie w praktyce

Branża: doradztwo strategiczne IT

Struktura właścicielska: 2 osoby fizyczne (specjaliści z branży technologicznej)

Struktura:

• P.S.A. – właściciel oprogramowania, procedur wdrożeniowych, znaków towarowych.
• Spółka jawna – działalność operacyjna (umowy z klientami, realizacja projektów).
• Umowa licencyjna – między P.S.A. a spółką jawną.
• Wynagrodzenie – doradztwo, know-how, dywidendy.

Efekt:

• 30% dochodu przechwytywane przez P.S.A., opodatkowane tylko raz (CIT + dywidenda łączny efektywny poziom ~26%).
• Spółka jawna działa na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych (np. 15% od usług B2B).
• Wypłaty osobiste dywersyfikowane: B2B, autorskie prawa majątkowe, dywidendy.