Skup spółek zadłużonych i ochrona majątku – kompleksowe podejście do restrukturyzacji i bezpieczeństwa prawnego.

Wprowadzenie:

Współczesne realia gospodarcze, charakteryzujące się wysokim poziomem konkurencji, zmiennością otoczenia regulacyjnego oraz rosnącymi kosztami prowadzenia działalności, coraz częściej prowadzą przedsiębiorstwa do sytuacji kryzysowych.

Jednym z mechanizmów pozwalających na efektywne zarządzanie ryzykiem finansowym i prawnym jest skup spółek zadłużonych, który – odpowiednio zastosowany – może stanowić istotny element szerszej strategii ochrony majątku przedsiębiorcy.

W niniejszym artykule przedstawiamy zarówno aspekty prawne, podatkowe, jak i strategiczne związane ze skupem spółek zadłużonych, a także mechanizmy pozwalające na skuteczną ochronę majątku prywatnego właścicieli, członków zarządu i udziałowców.

Czym jest skup spółek zadłużonych?

Definicja i cel transakcji.

Skup spółek zadłużonych polega na przejęciu przez podmiot trzeci (nabywcę) udziałów lub akcji spółki znajdującej się w trudnej sytuacji finansowej, przy jednoczesnym założeniu, że podmiot ten przejmie odpowiedzialność za restrukturyzację jej zobowiązań oraz ewentualne postępowania upadłościowe lub sanacyjne.

W praktyce biznesowej tego rodzaju transakcje realizowane są w celu:

• zakończenia działalności spółki w sposób uporządkowany i zgodny z przepisami prawa,
• przejęcia określonych aktywów (np. nieruchomości, know-how, kontraktów),
• zminimalizowania ryzyka odpowiedzialności osobistej członków zarządu i właścicieli,
• optymalizacji podatkowej i uporządkowania struktury grupy kapitałowej.

Ramy prawne skupu spółek zadłużonych.

Podstawy kodeksowe.

Skup spółek zadłużonych opiera się w pierwszej kolejności na przepisach Kodeksu spółek handlowych (KSH), w szczególności dotyczących:

• zbywania udziałów i akcji (art. 180 i n. KSH dla spółek z o.o., art. 337 i n. dla S.A.),
• odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki (art. 299 KSH),
• przekształceń i połączeń spółek (Dział III KSH).

Dodatkowo należy uwzględniać przepisy:

• Prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, szczególnie w kontekście trwających postępowań sądowych,
• Kodeksu cywilnego – w zakresie odpowiedzialności majątkowej,
• Ordynacji podatkowej – w kontekście sukcesji podatkowej i odpowiedzialności za zaległości wobec fiskusa,
• Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym – w zakresie obowiązków rejestrowych.

Due diligence i odpowiedzialność prawna

Proces skupu powinien zostać poprzedzony rzetelnym badaniem due diligence, obejmującym analizę:

• zobowiązań finansowych i pozabilansowych,
• trwających postępowań egzekucyjnych, sądowych i administracyjnych,
• potencjalnej odpowiedzialności karno-skarbowej i cywilnej członków zarządu,
• struktury majątkowej i korporacyjnej spółki.

Należy pamiętać, że mimo sprzedaży udziałów, odpowiedzialność cywilna i karna może nadal obciążać byłych członków zarządu, jeżeli dopuścili się oni zaniedbań, zaniechań lub działań na szkodę wierzycieli.

Skup spółek zadłużonych jako element ochrony majątku.

Ochrona majątku prywatnego właścicieli.

Skuteczna sprzedaż zadłużonej spółki może:

• ograniczyć ekspozycję właściciela na dochodzenie roszczeń z tytułu poręczeń, wezwań do zapłaty czy egzekucji,
• zapobiec przejęciu majątku prywatnego w wyniku egzekucji komorniczej lub skarbowej,
• zminimalizować ryzyko odpowiedzialności podatkowej i karno-skarbowej (np. z tytułu niezapłaconego VAT-u).

Mechanizmy ochrony.

W ramach szerszej strategii ochrony majątku stosuje się m.in.:

• rozdzielność majątkową małżeńską z datą wsteczną (jeżeli jest możliwa),
• przeniesienie własności składników majątku (nieruchomości, pojazdów, udziałów) do fundacji rodzinnej lub spółek celowych,
• powiernicze umowy zabezpieczające,
• działania prewencyjne w zakresie zgłoszeń do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).

Korzyści z przeprowadzenia skupu spółki zadłużonej

1. Zakończenie działalności w sposób zgodny z prawem.

Zamiast żmudnego procesu likwidacji lub upadłości, sprzedaż zadłużonej spółki umożliwia szybkie zakończenie działalności bez angażowania dodatkowych środków.

2. Redukcja ryzyka osobistej odpowiedzialności.

Skup spółki przez wyspecjalizowany podmiot zdejmuje z dotychczasowego właściciela lub zarządu ciężar dalszych działań prawnych i kontaktów z wierzycielami.

3. Odzyskanie płynności i spokoju prawnego

Po skutecznie przeprowadzonej transakcji właściciel może ponownie prowadzić działalność gospodarczą bez obciążeń przeszłości, w nowej strukturze prawnej i podatkowej.

Kiedy warto rozważyć sprzedaż spółki zadłużonej?

Przesłanki praktyczne:

• brak realnej możliwości spłaty zobowiązań,
• brak środków na restrukturyzację,
• zagrożenie odpowiedzialnością osobistą członków zarządu,
• groźba upadłości i postępowania egzekucyjnego,
• narastające konflikty z wierzycielami lub urzędami.

Praktyczne aspekty transakcji – etapy i dokumentacja.

Etapy transakcji:

1. Analiza sytuacji prawno-finansowej spółki.
2. Podpisanie umowy poufności (NDA).
3. Przeprowadzenie due diligence.
4. Negocjacje i ustalenie warunków (cena, zakres odpowiedzialności, zobowiązania).
5. Podpisanie umowy sprzedaży udziałów / akcji.
6. Zmiana zarządu i zgłoszenia do KRS i CRBR.

Dokumenty wymagane:

• aktualny odpis KRS,
• sprawozdania finansowe za min. 2 lata,
• rejestr długów i zobowiązań,
• umowa spółki,
• uchwały wspólników (jeśli wymagane).

Aspekty podatkowe.

Sprzedaż zadłużonej spółki nie wyklucza obowiązków podatkowych.

Należy przeanalizować:

• czy nie nastąpi sukcesja podatkowa na nabywcę (Ordynacja podatkowa, art. 93–93c),
• czy transakcja nie wiąże się z obowiązkiem podatkowym po stronie sprzedającego (np. podatek od czynności cywilnoprawnych PCC, CIT z tytułu sprzedaży udziałów),
• ryzyko uznania transakcji za pozorną – szczególnie w świetle klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR).

Skup spółek zadłużonych a fundacja rodzinna – synergiczne rozwiązania.

Fundacja rodzinna, jako nowy podmiot prawny dostępny od 2023 roku w Polsce, może stanowić element synergiczny w ramach strategii ochrony majątku.

Sprzedaż spółki zadłużonej i przeniesienie majątku do fundacji rodzinnej pozwala:

• uniknąć egzekucji,
• zabezpieczyć interesy rodziny,
• zarządzać majątkiem przez wyodrębniony podmiot niepodlegający łatwej windykacji.

Podsumowanie.

Skup spółek zadłużonych to nie tylko sposób na wyjście z trudnej sytuacji finansowej, ale przede wszystkim narzędzie profesjonalnej ochrony interesów właścicieli i członków zarządu.

Odpowiednio zaplanowana i przeprowadzona transakcja pozwala na ograniczenie ryzyka prawnego, optymalizację podatkową oraz zabezpieczenie majątku prywatnego.

Masz podobny problem?

Chroń siebie, swój majątek i swoją rodzinę.

Zapraszamy do lektury naszego poradnika.

Autor: Błażej Bladowski – ekspert w zakresie ochrony majątku, prawa egzekucyjnego i antywindykacji