Sprawdzone sukcesy w prawie gospodarczym i skupie zadłużonych spółek – Bladowski.Legal /
Blog /
KAPITAŁ ZAKŁADOWY

Kapitał zakładowy – mity, fakty i prawnicza rzeczywistość, o której nikt nie mówi.

Wprowadzenie: symboliczny mit czy fundament bezpieczeństwa?

W polskim obrocie gospodarczym kapitał zakładowy pełni rolę... niemalże mistyczną.

Wbrew przepisom, które mówią wprost, czym ten kapitał jest i jaką pełni funkcję, w świadomości wielu przedsiębiorców, urzędników i sądów panują liczne uproszczenia, które niejednokrotnie prowadzą do błędnych decyzji – biznesowych, procesowych i podatkowych.

Kapitał zakładowy nie mówi nic o realnych zasobach firmy, a mimo to jego wysokość wciąż bywa mylnie utożsamiana z wypłacalnością, wiarygodnością czy zdolnością do zawierania umów.

Poniżej przyglądamy się mitom wokół kapitału zakładowego, pokazując twardą praktykę sądową, działania organów skarbowych oraz przykłady z życia.

Jeśli prowadzisz spółkę z o.o. lub prostą spółkę akcyjną, powinieneś to przeczytać zanim podejmiesz decyzję o podwyższeniu kapitału – albo zanim ktoś uzna, że powinieneś.

Czym jest kapitał zakładowy – definicja ustawowa a życie codzienne.

Zgodnie z art. 154 §1 Kodeksu spółek handlowych:

„Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej”.

W spółce akcyjnej (art. 306 §1 k.s.h.):

„Kapitał zakładowy spółki akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej”.

I to tyle. Brak tu odniesienia do wartości rynkowej, zasobów pieniężnych, majątku obrotowego czy wypłacalności.

Kapitał zakładowy to zapis księgowy – deklaracja wspólników lub akcjonariuszy co do tego, jaką symboliczną wartość ich udziały lub akcje reprezentują w strukturze właścicielskiej.

Mit pierwszy: „wysoki kapitał zakładowy = wypłacalna spółka”

Wielu kontrahentów weryfikuje wysokość kapitału zakładowego w KRS i na tej podstawie podejmuje decyzję o nawiązaniu współpracy. Przykład? Spółka X z kapitałem 5 000 zł zostaje odrzucona w przetargu, bo „za mały kapitał”, mimo że dysponuje 2 mln zł na rachunku i zatrudnia 20 osób. Z kolei spółka Y, mająca kapitał 1 mln zł, ale zero na koncie i brak bieżącej płynności, jest traktowana jako „solidna”.

To błąd logiczny. Sąd Najwyższy w wyroku z 3 kwietnia 2009 r. (II CSK 500/08) podkreślił, że:

„Kapitał zakładowy nie stanowi realnej gwarancji wypłacalności spółki wobec wierzycieli, lecz jedynie wartość deklaratywną wynikającą z umowy spółki”.

Mit drugi: „kapitał zakładowy zabezpiecza wierzycieli”

Funkcja gwarancyjna kapitału zakładowego to relikt XIX-wiecznego prawa handlowego.

Współcześnie kapitał zakładowy nie jest w żaden sposób „zamrożony” – może być natychmiast zużyty na cele operacyjne.

Wystarczy, że wspólnik obejmie udziały za gotówkę i ta gotówka zostanie użyta na zapłatę zaległych faktur lub zakup laptopów.

Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie C-212/97 (Centros Ltd) zauważył:

„Wysokość kapitału zakładowego nie może być postrzegana jako skuteczny mechanizm ochrony wierzycieli”.

Mit trzeci: „większy kapitał zakładowy oznacza większy prestiż”

W wielu branżach (budowlanka, logistyka, IT) kapitał zakładowy bywa postrzegany jako „wizytówka” firmy.

W praktyce jednak inwestorzy i klienci coraz częściej patrzą na:

rzeczywiste wyniki finansowe,
rentowność operacyjną,
doświadczenie zarządu,
poziom zadłużenia.

Co więcej, przepłacanie za „prestiż” kapitału może mieć niepożądane skutki.

Spółka Z miała kapitał 1 000 000 zł, ale po przegranym procesie została postawiona w stan upadłości – i cały kapitał przepadł na pokrycie zobowiązań.

Wspólnicy nie mieli żadnych instrumentów do jego odzyskania.

Mit czwarty: „kapitał zakładowy to majątek spółki”

To częsty błąd. Kapitał zakładowy nie jest „pieniędzmi w kasie”. Jest zapisem w bilansie – po stronie pasywów.

Po stronie aktywów może znajdować się pustka, przeterminowane należności, albo leasingowane biurko.

Przykład praktyczny: urząd skarbowy w toku kontroli pyta spółkę z o.o. o rozliczenie kapitału zakładowego.

Odpowiedź: „Kapitał został pokryty aportem – prawem do domeny internetowej.” Urząd: „Poprosimy wycenę.” I tu zaczynają się schody…

Kapitał a bilans – wpływ na odpowiedzialność z art. 233, 299 i 586 k.s.h.

Kapitał zakładowy ma znaczenie pośrednie, kiedy dochodzi do odpowiedzialności członków zarządu. Zgodnie z art. 299 §1 k.s.h.:

„Członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.”

Jeśli spółka nie prowadzi rzetelnej dokumentacji finansowej i nie pokazuje, jak wykorzystywany był kapitał, łatwiej zarzucić członkom zarządu działanie na szkodę spółki lub niezgłoszenie wniosku o upadłość w terminie (art. 586 k.s.h.).

Wyrok SA w Warszawie z 24 lutego 2016 r. (VI ACa 300/15):

„Fakt wniesienia kapitału zakładowego nie zwalnia członka zarządu z obowiązku dbałości o bieżącą płynność i rzetelność sprawozdawczości finansowej.”

Kiedy warto podwyższyć kapitał zakładowy?

Tylko wtedy, gdy:

jest to warunek przetargowy lub branżowy (np. koncesje, wpisy do rejestrów);
planowane są inwestycje finansowane przez inwestorów obejmujących nowe udziały lub akcje;
jest to element strategii wizerunkowej – świadomie i po kalkulacji kosztów.

Praktyka urzędów skarbowych: kapitał jako pretekst.

Zdarza się, że urzędy skarbowe traktują zbyt niski kapitał jako „dowód pozorności” spółki.

W interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 3 grudnia 2021 r. (0111-KDIB1-1.4010.456.2021.1.AND) wskazano, że:

„Niewniesienie realnego wkładu może prowadzić do uznania, że spółka nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ustawy o

VAT.”

W innych przypadkach organy uznają, że zaniżony kapitał (np. w strukturach optymalizacyjnych) jest przesłanką do zastosowania klauzuli GAAR.

Przykłady z życia (i z sądów)

Przykład 1 – Prestiżowy kapitał i prestiżowa upadłość.

Spółka inwestycyjna z kapitałem 5 000 000 zł. Żadne realne środki nie zostały wniesione – kapitał pokryty aportem w postaci „know-how”.

Po trzech latach urząd uznał aport za nierynkowy i zażądał podatku od darowizn.

Sąd administracyjny (WSA w Warszawie, III SA/Wa 1072/22) przyznał rację fiskusowi.

Przykład 2 – Niska wartość, wysoka jakość.

Spółka IT z kapitałem 5 000 zł, ale z realnymi przychodami 3 mln zł rocznie. Odmówiono jej współpracy w przetargu. Klient żądał podwyższenia kapitału do 100 000 zł. Spółka podjęła uchwałę o podwyższeniu, ale nie wniesiono wkładów.

Klient i tak podpisał umowę, gdy ujrzał pełne sprawozdania finansowe.

PSA a mit kapitału.

W prostej spółce akcyjnej nie ma kapitału zakładowego – jest kapitał akcyjny, elastyczny i dostosowany do nowoczesnych potrzeb.

Wartość minimalna: 1 zł. Wartość maksymalna: nieograniczona.

Rzeczywista wartość wkładów jest ewidencjonowana w rejestrze akcjonariuszy.

Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak tworzyć struktury kapitałowe z elastycznym podejściem, zobacz nasz poradnik o P.S.A.

Podsumowanie: Nie daj się zwieść – kapitał to tylko liczba.

Wysokość kapitału zakładowego jest tylko jedną z wielu informacji o spółce. Nie mówi nic o jej wypłacalności, nie chroni wierzycieli, nie zabezpiecza majątku i nie świadczy o jakości usług.

KAPITAŁ ZAKŁADOWY