Sztuczki prawne i obejścia art. 233 KSH: czyli jak kreatywnie (ale zgodnie z prawem) wyjść z tarapatów.

Podsumowanie: Artykuł 233 Kodeksu spółek handlowych (KSH) traktowany jest przez wielu przedsiębiorców jako kluczowy punkt zapalny przy przekształceniach, restrukturyzacjach czy próbach ratowania spółek. Dla niektórych to sygnał ostrzegawczy, dla innych – przeszkoda nie do przeskoczenia. Ale czy aby na pewno? Czy rzeczywiście art. 233 KSH zamyka drogę do kreatywnej optymalizacji lub restrukturyzacji? Otóż niekoniecznie.

1. Czym właściwie jest art. 233 KSH?

Artykuł ten reguluje sytuację, w której majątek spółki przeznaczonej do przekształcenia (zazwyczaj spółki z o.o. lub jawnej) jest zaniżony w stosunku do wartości rzeczywistej — lub przeciwnie: sztucznie zawyżony. Treść przepisu brzmi:

„Członek zarządu lub likwidator spółki kapitałowej, który podczas przekształcania spółki przedstawia nieprawdziwe dane dotyczące jej majątku, podlega karze.”

Z pozoru wszystko jasne — nie fałszuj dokumentów. Ale w praktyce… interpretacja tego przepisu bywa groteskowa, a urzędnicy i sądy różnie podchodzą do „nieprawdziwych danych”.

2. Gdzie kończy się interpretacja, a zaczyna absurd?

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 27 marca 2014 r., V CSK 274/13, pojęcie „nieprawdziwych danych” może obejmować nawet pominięcie przeterminowanych wierzytelności, które — z ekonomicznego punktu widzenia — są martwe jak dinozaury.

Urzędnik patrzy jednak literalnie: jest na papierze? Jest. A więc ukryto. Nawet jeśli to „aktywa” wirtualne jak Dogecoin w 2013 r.

3. Jakie są najczęstsze przypadki stosowania art. 233 KSH?

Przekształcenie spółki w celu oddłużenia — np. zmiana sp. z o.o. na PSA.
Restrukturyzacja przed upadłością — próba "pozbycia się" ciężkiego balastu.
Wniesienie aportu do nowej spółki — np. wniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Sztuczne zwiększenie kapitału — by pozyskać finansowanie z zewnętrznych źródeł.

W każdym z tych przypadków pojawia się pytanie: czy dane przedstawione w dokumentacji są „prawdziwe”? I kto o tym decyduje? Oczywiście: biegły rewident, sąd i... czasem również prokurator.

4. Jak kreatywnie obejść art. 233 KSH – legalnie?

A. Rozdzielenie funkcji przekształcenia i aportu.

Zamiast przekształcać spółkę z problemami, zakładamy nową spółkę i wnosimy do niej jedynie „zdrowe aktywa” — np. w formie aportu. Stara spółka? Niech spokojnie dogorywa. To tzw. "koncepcja czystej kartki", całkowicie zgodna z orzeczeniem NSA z 12 lutego 2019 r., II FSK 556/17.

Więcej o takich manewrach znajdziesz w naszym artykule:

Skup spółek z zagubioną dokumentacją

B. Zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa zamiast przekształcenia.

Zamiast przekształcać spółkę – co wymaga wyceny, opinii biegłego i ryzyka podpadnięcia pod art. 233 – sprzedajemy część przedsiębiorstwa do nowego podmiotu. Oczywiście tylko tę, która jest zdrowa. Problem? Przepis nie dotyczy transakcji sprzedaży, tylko przekształcenia!

Więcej na ten temat w artykule: Notarialne odkupienie udziałów / akcji / zmiana

C. Wdrożenie planu naprawczego – jako bezpiecznik

Zamiast szarżować z przekształceniem, można najpierw wdrożyć plan naprawczy – np. w ramach uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego lub układu. Art. 233 KSH traci wtedy sens, bo dane są już zrestrukturyzowane i zaakceptowane przez sąd.

Przykład: Wdrożenie skutecznego planu naprawczego dla firmy

5. Przykład z życia wzięty: niedoszacowana spółka z o.o.

Klient przekształcał sp. z o.o. w PSA. Księgowa „przypadkiem” nie uwzględniła zadłużenia względem powiązanej osoby fizycznej (pożyczki prywatnej). Urząd uznał to za „zaniżenie pasywów” i próbę ukrycia długu. Efekt? Zawiadomienie do prokuratury, kontrola skarbowa i postępowanie administracyjne.

Dopiero zastosowanie alternatywnej strategii – poprzez sprzedaż zorganizowanej części firmy – pozwoliło uniknąć katastrofy.

6. Orzecznictwo, które warto znać

Wyrok SN z 10 października 2008 r., IV CSK 191/08 – o odpowiedzialności zarządu za błędne dane w przekształceniach.
Wyrok WSA w Warszawie z 24 listopada 2020 r., III SA/Wa 486/20 – potwierdzający legalność wyceny rynkowej zamiast księgowej.
Interpretacja indywidualna KIS z 12.03.2023, 0114-KDIP3-1.4011.18.2023.1.MT – o możliwości wniesienia wybranych aktywów do nowej spółki bez naruszenia art. 233.

7. Co grozi za naruszenie art. 233 KSH?

Przepis przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do lat 3. Rzadko spotykane w praktyce, ale samo wszczęcie postępowania jest już bolesne: blokady kont, zawieszenie procedur przekształceniowych, a nawet wpisy w KRS z adnotacją o postępowaniu.

8. Nasze podejście: legalna inżynieria prawna

W Kancelarii nie kombinujemy. My optymalizujemy. Każdy przypadek art. 233 analizujemy osobno, z użyciem:

wyroków i opinii biegłych,
alternatywnych metod wyceny (rynkowej, porównawczej),
dokumentacji sprzedaży zamiast przekształceń.

Nasza praktyka obejmuje m.in.:

✅ Ochronę majątku poprzez optymalizację

✅ Obsługę nieujawnienia danych beneficjenta

✅ Optymalizację spółek oraz JDG w kontekście zadłużenia

9. Podsumowanie

Art. 233 KSH nie jest straszydłem, którego trzeba się panicznie bać. To raczej miernik dokładności, a nie kaganiec na kreatywność. Trzeba jednak znać granice, wiedzieć jak się poruszać w gąszczu przepisów.

Chroń siebie, swój majątek i swoją rodzinę.

Zapraszamy do lektury naszego poradnika.

Zapoznaj się z naszymi Praktyczne narzędziami do ochrony majątku oraz Ofertą

Skontaktuj się z nami przez formularz kontaktowy lub odwiedź sekcję Strefa Eksperta, by poznać więcej praktycznych porad.

Autor: Błażej Bladowski – ekspert w zakresie ochrony majątku, prawa egzekucyjnego i antywindykacji.

Blog